Gerra Zibila 1936-1939

Card image cap
Espainiako Gerra Zibila hasterakoan, Euzkadiko GobernuaK Errepublikarekin leiala izaten jarraitu zuen

Arma fabrika batzuk, STAR, Bonifacio Echeverría, ASTRA, Unceta y Compañía eta LLAMA, Gabilondo y Cía modukoak, errebolberren, Tipo Eibar pistolen eta Beistegui Hermanos-eko MM31 moduko pistola metrailadoreen enpresa txikiagoekin batera, euren produkzioarekin jarraitu zuten euren sorlekuetan, Errepublikako Gobernuaren gerra beharrei egokituz. Azken horiek, ASTRA firmako metrailadore modeloekin batera, oso preziatuak ziren Euzkadiko Ejerzitoaren borrokalarientzat.

Beste batzuk, Markinako (Bizkaia) Esperanza y Cía fabrika modura, seguruagoak uste ziren beste tokietara eraman ziren, kasu horretan Bizkaiko Derio hirira.

Ezin dugu ahaztu Errusia, Frantzia, Mexiko, Txekoslovakia, Polonia etabarretik Euzkadira heldu ziren armamentu kantitate aipagarriak, eta mota guztietakoak, hasi Gerra Handian izandako soberakin militarretik eta Paraguay eta Boliviaren arteko Chacoko Gerra (1932-1935) moduko sasoi hartan sortutako gerretik zetozen hondakinetik, eta une hartan modernoena jotzen zen armamentuarekin amaitzeko.

Bilboren erorketa, 1937ko Ekainean, euskal armagin industria Nazionalen esku laga zuen.

Ebakuatu ahal izan zuten pertsonal teknikoa Errepublikaren Gobernuak Valentziako probintzian antolatu ziren armamentu fabriketan erabili zuten. Alberique-n, Erma MP35 Alemaniako subfusilaren kopia bat fabrikatu zen, 9 x 19m.m. Parabellum kalibrearekin, eta herritarren artean Naranjero modura ezagutzen zena; Alginet-en, Astra 1921, 400 Mod., pistolaren kopia errepublikarra fabrikatzen zen, Modelo R.E.,República Española modura ezagutua; eta, Buñol-en, Maxim motako metrailadoreak fabrikatzen zituzten eta beste batzuk blindatutako ibilgailuei egokitzen ziren, Maxim Tokarev-ak kasu.

Fabrika guzti horietan hartu zuten parte aktiboki euskal langileek, euretako asko oso kontsideratuak baitziren ?Armeria Eskolan? jasotako ezaguerak zirela-eta.

1936ko Abuztuaren 7an, Catalunyako Generalitat-eak *Comissió D?Industries de Guerra sortu zuen, Kataluniako industria material militarraren produkziora egokitzeko Josep Tarradellas-i bururatutako planari jarraituz. 1938ko Urtarrilean Tallers del Parc Mobil de la Generalitat sortu ziren eta bertan fabrikatzen zen Isard pistola erdiautomatikoa, 9 m.m. Luze kalibrean, eta Terrassan Astra 1921, 400 Mod.-aren kopia bat egiten zen, F. Ascaso modura markatua. Olot-eko, Girona-n, Fábrica nº 15 deitutakoan, Labora* subfusila fabrikatzen zen, 9 m.m. Luze kalibrean.

Ejerzito Nazionalak, Hitler-en Alemaniak eta Mussolini-ren Italiak eskainitako laguntza militarretik aparte, airetik zein lurretik, gerra-material eta tropetan kantitate handiak jasoz, Oviedoko Armen Fabrikarekin kontatu zuen hasieratik, Errepublikari leialak ziren indarren setio etengabeari aurre eginez, eta 1936tik 1938ra A Coruñara eraman zuten partzialki, hemen fabrika berri bat ezartzeko. Behin Oviedo esku Nazionaletan aurkitzen zelarik, fabrika biek elkarrekin egin zuten lan.