Alfista izateko adimen -probak eta testak: Wai, Ballar eta Wisc sistemak
Adimena trebetasun orokorra eta globala da, eta mundua ulertzeko, mundura egokitzeko eta erronkei eraginkortasunez aurre egiteko aukera ematen dio gizabanakoari
David Wechsler
Hilabete honetan, irailean, Alfa enpresak eman digun maletatxo bati buruz hitz egin nahi dugu. Bertan, hautagaiek Alfako plantilla zabala osatzeko gainditu behar zituzten probak jasotzen dira. Test horien bidez, ebaluatutako pertsonak lan edo jarduera jakin baterako beharrezko gaitasunak zituela ziurtatzen zuen enpresak. Era berean, pertsona horren etorkizuneko errendimenduari buruzko iragarpenak egiteko informazioa lortzen zen, eta sustapenari eta birkokapenari buruzko gomendioak egiten ziren.
Adimen-testek trebetasun ugari neurtzen dituzte, hala nola arrazoibide logikoa, erreakzionatzeko abiadura, kalkulu matematikoa, ahozko adierazpena, originaltasuna, arreta selektiboa, orientazio espaziala, edo ahozko eta idatzizko ulermena. Hutsuneak izan ditzakete, baina pertsona baten errendimendu profesionala aurreikus dezakete. Lehen metodoa 1905ekoa da, eta Alfred Binet eta Théodore Simon frantsesek sortu zuten, kasu zehatz honetan, ikasleen arteko gaitasun ezberdintasunak aztertzeko.
Alfa enpresa 1920an sortu zen, Euskal Herriko lehen enpresa kooperatibo gisa. Hasieran, suzko armak fabrikatzen zituen batez ere, garai hartan Eibarren ohikoa zen bezala, baina laster hasi zen josteko makinak fabrikatzen. Produktu hori partzuergo osoaren hazkunde-motorra izan zen, eta 1.500 langile baino gehiago izan zituen. Gizarte-mailan, mugarri garrantzitsuak ezarri zituen, eta, horregatik, enpresa oso erakargarria izan zen lanpostuak lortu nahi zituzten eta aurrez testak egin behar zituzten pertsonentzat. Adibide bat jartzearren, urteko 8 orduko eta 300 lanorduko lanaldia finkatu zen 1936an. 1947an, ongintzazko helburuetarako funts bat sortu zen, hala nola alarguntza, zurztasun, erretiro edo gaixotasunagatiko ordainketak egiteko. 1967an, 20 opor-egun ezarri ziren urteko.
Alfak erabilitako Wais eta Wisc sistemen sortzailea David Wechsler (1896-1981) izan zen, Errumanian jaiotako psikologo estatubatuarra. Hark test estandarizatuak ikertzen eta hobetzen eman zuen bere bizitza eta lan guztia, batez ere gaitasun kognitiboak eta adimena ebaluatzen zituztenak. 1939an, Wechslerrek bere lehen inteligentzia-eskala argitaratu zuen, Wechsler-Bellevue adimen-eskala. Bertan, hitzezko zein manipulaziozko hainbat zeregin biltzen zituen. Izan ere, bi ataza mota horiek beharrezkoak ziren adimena isla zitzaketen egoerak baloratu ahal izateko. Gero helduentzako Wechsler eskala (WAIS) iritsi zen, jatorrizkoaren bertsio eratorria, ALFA enpresak erabili zuena.
Neurtutako zereginak lau gaitasun-arlotan multzokatzen dira, lau indizeri dagozkionak: ahozko ulermena, pertzepzio-arrazoibidea, lan-memoria eta prozesatzeko abiadura. Proba hamabost probaz osatuta dago. Orain, azaldu nahi dizuegun maletatxoan jasotzen diren proba horietako batzuk aipatuko ditugu. Kuboak: gorriz eta zuriz koloreztatutako kuboekin gero eta konplexuagoak diren marrazkiak egitea. Ikusizko analisi eta sintesirako eta marrazki geometriko abstraktuak egiteko gaitasuna ebaluatzen du. Matrizeak: amaitu gabe dagoen serie bat osatzen duen marrazkia aukeratu behar da. Arrazoibide abstraktua eta ikusizko informazioa prozesatzeko gaitasuna neurtzen ditu. Puzzle bisualak: puzzle oso bat osatzen duten hiru piezak aukeratu behar dira. Ikusizko estimulu abstraktuak aztertzeko eta sintetizatzeko, zatien arteko loturak ezartzeko eta hitzik gabeko arrazoiketarako gaitasuna neurtzen du.
TCB (Ballard test kolektiboa) ere erabili zuen Alfa enpresak. Proba psikotekniko hori gizabanakoaren arlo kognitiboa aztertzeaz arduratzen da, honako azpiarlo hauetan oinarrituta: arrazoibide logikoa, hitzezko arrazoibidea, buru-bizkortasuna eta pentsamendu kritikoaren garapena. Ballard Felipe Boswoodek asmatu zuen proba (Maesteg, Hegoaldeko Gales, 1865). Test ofiziala 1922koa da, eta jatorrian 100 item zituen, baina gero 66ra murriztu zen: behaketan oinarritutako erantzunak, aurkako erantzunak, zenbaki-serieak (arrazoi batean oinarrituta), perpausak eratzea, kontsignak, bizipen-zerrendak, ordenatze-ariketak, eta abar.
XX. mendean, adimena ebaluatzeko proben emaitzek hobera egin zuten; izan ere, familiako haur gutxiago zegoen eta, beraz, arreta eta per capita baliabide gehiago zeuden, hezkuntza-sistema garatu zen eta dieta eta osasun-arreta hobetu ziren. Autore batzuek diote horrek guztiak goia jo duela eta gure gizarte hiperteknologikoak gero eta gaitasun kognitibo gutxiago eskatzen dituela. Aldatzen ari al da gure adimena?
Inbentario zkia:11327