Amaya idazteko makina
XIX. mendean jada bulegoetako lana ohikoa zen arren, dena eskuz idatzi beharra zegoen eta horrek ikaragarri atzeratzen zituen lan guztiak. Garai hartan jende asko ibili zen idazteko modu mekaniko bat asmatu nahian, baina idazteko makinak ez ziren 1870eko hamarkadara arte komertzializatu. Egin zuen lehen enpresa Remington marka estatubatuar ezaguna izan zen.
Idazmakinek 1920 inguruan gainditu zituzten hasierako zailtasunak eta diseinu estandar batera iritsi ziren. Nahiz eta modelo batetik bestera zenbait ezberdintasun egon, gutxi gorabehera makina guztiek honako mekanismo hau erabiltzen zuten: tekla bakoitza tipo edo hegaxka bati lotuta zegoen, beste muturrean letrari zegokion erliebedun karakterea zeukana. Tekla sakatutakoan, tipoak tintaz bustitako zinta bat jo eta paperean markatuta geratzen zen.
Espainiari dagokionez, idazteko makinak 1910eko hamarkadan iritsi ziren eta 70eko hamarkadan izan zuten produkzio-une gorena. Marka ezagunena Hispano-Olivetti izan bazen ere, Eibarren ere fabrikatu ziren idazteko makinak: Bilbao kalean zegoen Imperial Española SA enpresak, esaterako, Patria modeloa aurkeztu zuen 1947an. Suitzako beste makina baten oso antzekoa zen, eta, gerora, Amaya izena hartuko zuen. Hortxe dago gure piezaren jatorria.
Idazmakina hau 2009an Mateo Guilabert Lopetegik egindako dohaintza baten bitartez iritsi zen museora, eta oso baldintza onetan dago. Eramangarria da eta plastikozko maletina dauka. Makina plastikozkoa eta metalezkoa da, gris kolorekoa, xehetasun urdinekin. Aurreko aldean markaren izena ageri da, alboetan bi hego dituela. Teklatuak zenbakiak eta hainbat sinbolo ditu.
Berezitasun moduan, teklatuaren albo batean palanka bat dauka, tintaren kolorea (gorria edo urdina) aukeratzeko balio duena. 1960ko patente-eskaera bati esker, palanka hori Pedro de Arieta-Araunabeña y Ruizek asmatu zuela jakin dezakegu, eta gutxienez 20 urtez Imperial Española SAk izan zuela hura erabiltzeko baimena. Antza denez, horren aurretik kolorea aldatzeko palanka segmentutik gertu zegoen, eta horrek zaildu egiten zuen erabilera. Kokapen berriarekin, kolore-aldaketa azkarragoa eta errazagoa bihurtu zen. Datu horrek adierazten digu esku artean daukagun pieza 60 edo 70eko hamarkadakoa dela, eta, beraz, ez dela markak ekoiztu zuen lehen modeloa.
Ordenagailuz betetako gaur egungo munduan ondo dago noizean behin atzera begiratu eta gauzak nolakoak ziren gogoratzea.